اصول کلی و مهم طراحی آشپزخانه ارگونومیک

رعایت اصول طراحی آشپزخانه ارگونومیک در ساخت ویلا یا منزل از اهمیت زیادی برخوردار است، زیرا فرقی نمی‌کند که آشپزخانه دلباز و مدرنی داشته باشید و یا این که آشپزخانه‌تان نقلی و کوچک باشد، در هر صورت آشپزخانه مکانی است که در آن، وقت زیادی را صرف آماده‌سازی غذا می‌کنید. به همین دلیل رعایت اصول ارگونومی برای دیزاین آشپزخانه جهت حفظ سلامت بدن در موقع کار، اهمیت خیلی زیادی دارد.

چیدمان اصولی آشپزخانه با رعایت ارگونومی، کارایی و بهره‌وری و راحتی شما را در هنگام انجام فعالیت‌های روزانه و یا آماده‌کردن غذا بهبود می‌بخشد. از طرفی دیگر، نادیده‌گرفتن اصول طراحی درست و ارگونومیک در چینش وسایل آشپزخانه، باعث می‌شود کلافه‌ شوید و حتی به بروز دردهای مزمن و آسیب‌های فیزیکی نیز منجر می‌شود.

اگر تصمیم گرفته اید تغییری در آشپزخانه‌تان ایجاد کنید و می‌خواهید از شر کمر درد و گردن‌درد نیز خلاص شوید، بهتر است با اصول طراحی آشپزخانه ارگونومیک که در این مقاله از سازه برتر به آن اشاره شده است، بیشتر آشنا شوید.

اصول طراحی آشپزخانه ارگونومیک چیست؟

دکوراسیون بخش‌های مختلف آشپزخانه ارگونومیک به گونه ای طراحی می‌شود که سازگار با راحتی و آسایش بدن انسان باشد. ممکن است که در آشپزخانه ویلا یا منزلتان، جهت دسترسی به وسایل مختلف مجبور شوید که خم شوید و یا این که روی پنجه پای خود بایستید. در این گونه مواقع بدن شما تحت فشار قرار می‌گیرد که با گذشت زمان منجر به آسیب‌های جسمی و دردهای مزمن خواهد شد.

ممکن است یک آشپزخانه با مصالح با کیفیت و درجه یک و دکوراسیون بی‌نظیر طراحی شود؛ ولی در صورتی که اصول طراحی ارگونومی در آن رعایت نشود، استاندارد نیست و نمی‌توان به آن نمره قبولی داد. از این رو هدف از طراحی آشپزخانه ارگونومی، سلامت جسمانی افراد فعال در آشپزخانه برای طولانی مدت است.

نکات مهمی که باید در طراحی آشپزخانه ارگونومیک رعایت شود:

ابعاد استاندارد در طراحی آشپزخانه

در چیدمان اصولی آشپزخانه ارگونومی، باید به ارتفاع و فاصله‌ی لوازم با یکدیگر دقت شود از جمله:

رعایت فاصله استاندارد برای دسترسی و نشستن

در آشپزخانه‌ای که بین فضاهای کاری‌ آن فضای کافی برای رفت و آمد نباشد، احساس کلافه شدن و خفگی را در افراد ایجاد می‌کند. علاوه بر این، در صورتی که دوست دارید در آشپزخانه‌ی خود غذا بخورید، باید حتما محیط کافی برای جابه‌جایی و نشستن دراختیار داشته باشید. توصیه‌ی طراحان حفظ فاصلۀ ۱۰۵ تا ۱۲۰ سانتی‌متری بین صندلی‌ها و میز آشپزخانه و بخش‌های ثابت آن می‌باشد. شما می‌توانید در صورت داشتن فضای کافی تا ۱۴۰ سانتی‌متر نیز این فاصله را افزایش بدهید؛ ولی فاصله ای بیشتر از این حد، ممکن است باعث کاهش بهره‌ وری شما شود و باعث هدررفتن فضای مفید آشپزخانه‌تان شود.

ارتفاع استاندارد کابینت، میز و اپن

ارتفاع معمول سطح روی میز، کابینت‌ها، سینک و اپن آشپزخانه، استانداردی قدیمی می‌باشد که برای آدم‌هایی که دارای قد بلندی هستند، کارکردن را خیلی مشکل‌تر می‌کند. باید سعی شود که ارتفاع سطوح مورد نظر با توجه به قد کسی که قرار است از آنها بیشتر استفاده کند مشخص شود. توصیه ای کلی برای افزایش ارتفاع این سطوح از ۹۰ به ۹۲ سانتی‌متر می‌باشد؛ ولی در صورتی که آشپزِ ویلا یا منزل شما قد بلند باشد، بهتر است ارتفاع سطوح افقی را تا حدود ۹۵ تا ۱۰۰ سانتی‌متر نیز برسانید. همچنین اگر آشپز ‌قد کوتاهی داشته باشد، بهتر است ارتفاع را تا ۸۵ سانتی‌متر کاهش دهید.

ارتفاع استاندارد کابینت دیواری و هود

آیا تا به حال با این مشکل مواجه شده اید که در زمان آشپزی پیشانی‌تان به لبه‌های خارجی هود برخورد می‌کند؟ در صورتی که پاسخ‌تان مثبت می‌باشد، فاصله عمودی بین اجاق گاز و هود آشپزخانه شما باید تغییر پیدا کند. فاصله حداقلی استاندارد بین اجاق گاز و هود ۶۵ سانتی‌متر است؛ هرچند که اکثر نصاب‌های کابینت و سازندگان، فاصله‌ای در حدود ۷۰ تا ۷۵ سانتی‌متر را توصیه می‌کنند. کابینت‌های بخش بالایی هم از همین اصل پیروی می‌کنند. درهای کابینت‌های بالایی نباید به حالت بیرون زده، تمام‌باز و در مسیر رفت و آمد باشند. همچنین باید حتما از لولاهای جمع‌شونده استفاده کنید تا همیشه درها بسته بمانند.

تهویه مطبوع در طراحی آشپزخانه ارگونومیک

آشپزخانه ای با تهویه‌ی نامناسب، کیفیت هوا و کیفیت زندگی در دیگر بخش‌‎های خانه را کاهش می‌دهد. هوای کافی باید فضای آشپزخانه را عاری از مونواکسیدکربن، رطوبت و یا دمای اضافی کند. بهره بردن از یک هودِ استاندارد با مکشی خوب و مناسب در طراحی دکوراسیون داخلی آشپزخانه، می‌تواند علاوه بر حل مشکل تهویه، احتیاج شما به تمیزکاری را کمتر کند.

البته گاهی اوقات شاید نتوانید از هود استفاده کنید. در این گونه مواقع، باید مطمئن شوید هوای تازه در آشپزخانه به اندازه‌ی کافی در جریان است، چه با باز گذاشتن پنجره‌ها، چه با استفاده از فن پنجره‌ای و چه با بهره بردن از دستگاه‌ فیلتر هوا. در صورتی که آشپزخانه پنجره‌ای ندارد، باید حتما از فن مکنده‌ای استفاده کنید که متصل به هوای بیرون از ساختمان باشد.

در نظر داشتن فشار آب در دیزاین آشپزخانه ارگونومی

در صورتی که با هر بار بازشدن شیرظرف‌شویی، نگران پاشیده شدن آب به فضای اطراف هستید، ارتفاع شیر ظرف‌شویی و ابعاد سینک شما ( با توجه به قد یا فشار آب خانه) متناسب نیست. ارتفاع شیر ظرف‌شویی تا قسمت ته سینک دارای استاندارد مشخصی نیست، ولی به صورت کلی سعی کنید شیر ظرف‌شویی کم‌ارتفاع با سینک کم عمق و یا شیر ظرف‌شویی طولانی و مرتفع همراه با سینک عمیق را خریداری نکنید. علاوه بر این، قد کسی که قرار است زمان بیشتری را در جلوی سینک بگذراند، نکته مهم دیگری است که باید در نظر داشته باشید.

استفاده از سینک‌های عمیق و شیرهای ظرف‌شویی شلنگ‌دار، گزینه‌ی خوبی است تا هم بتوانید ظرف‌های بیشتری را با هم تمیز کنید و هم این که نگران پاشیده شدن آب به خارج از سینک نباشید. در آخر، باید ترکیبی انتخاب کنید که بهترین نتیجه ممکن را برای شرایط و چیدمان خاص شما در پی داشته باشد.

چیدمان درست وسایل آشپزخانه ارگونومی

گذاشتن ظروف‌ در کابینت‌ بالای ماشین‌ ظرف‌شویی، شاید ایده خوبی به نظر بیاید، ولی به مدت طولانی باعث کندی سرعت کار و خستگی شما می‌شود. بهتر است ظرف‌ها را در کابینت‌های اطراف ماشین ظرف‌شویی جایگذاری کنید. انجام این کار باعث می‌شود ماشین ظرف‌شویی بسیار آسان‌تر تخلیه شود، زیرا به جابه‌جایی به حالت عمودی احتیاجی نیست، سرعت کارتان افزایش پیدا می‌کند و علاوه بر این‌ها در زمان قرار دادن ظروف‌ تمیز در کابینت‌های بالای سر، عضلات و ستون فقرات کمرتان اذیت نمی‌شوند.

اگر فضایی به اندازه‌ی کافی برای چیدمان جزیره‌ای دارید، در جزیره، ماشین ظرف‌شویی را در نزدیک سینک قرار بدهید تا بتوانید به‌ آسانی از کابینت‌های اطراف آن جهت ذخیره کردن ظرف‌ها و جابه‌جا کردن سریع آنها استفاده کنید.

جایگزینی کشو با کابینت‌های پایینی

خم‌شدن و جستجو در کابینت‌های بخش پایینی آشپزخانه، فشار خیلی زیادی به کمرتان وارد می‌کند. به همین علت باید کابینت‌های پایینی را تا جای ممکن با کشو جایگزین کنید.

استفاده از کشوها بهتر است، زیرا با بیرون‌کشیدن آن همه‌ی محتویات درونش را به ‌راحتی می‌توان دید. همچنین، با استفاده از کشوهایی با دو یا سه عمق متفاوت، وسایل‌تان را می‌توانید خیلی راحت‌تر مرتب کنید. کشوهایی که عمقی مناسب دارند، جهت نگهداری بشقاب‌ها، ظروف و مواد غذایی استفاده می‌شوند.

استفاده‌ی حداکثر از فضای آشپزخانه

آپارتمان‌های امروزی معمولا فضای محدودی دارند، به همین دلیل وجود گوشه‌های عجیب‌وغریب در نقشه آشپزخانه‌ها عادی شده است. در سال‌های اخیر، امکانات خیلی خوبی برای استفاده درست از این‌گونه فضاها ساخته و وارد بازار شده‌اند که می‌توانند فضایی مطلوب را در گوشه‌ای دور از دسترس، برای نگهداری مواد غذایی و یا وسایل ایجاد کنند. کابینت‌هایی که به شکل مربعی و بسیار شکیل‌اند، می‌توانند گزینه‌ی خوبی برای این مورد باشند.

جانمایی کابینت‌های آشپزخانه ارگونومیک

یکی از اصول مهم آشپزخانه ارگونومی، جانمایی درست کابینت‌ها و وسایل داخل آن‌ها است. به صورت کلی کابینت‌های آشپزخانه با سه وضعیت متفاوت نصب می‌شوند:

برای استفاده از آن‌ها باید خم شوید؛

در صورتی که ایستاده باشید، به راحتی می‌توانید به وسایل دسترسی داشته باشید؛

برای استفاده و دسترسی به لوازم داخل کابینت، باید روی پنجه پا بایستید.

در این شرایط باید وسایل آشپزخانه را به سه دسته تقسیم بندی کنید؛ دسته اول لوازمی می‌باشند که به طور دائمی و مکرر از آن‌ها استفاده می‌کنید. این وسایل را باید در کابینت‌هایی قرار دهید که بدون این که خم شوید، بتوانید به آن‌ها دسترسی داشته باشید. دسته دوم وسایل سنگین اند، این وسایل را باید در کابینت‌هایی که نزدیک به سطح زمین است، بگذارید؛ زیرا از لحاظ اصول ارگونومی، برداشتن وسایل سنگین از ارتفاعی کمتر، فشار کمتری را به کمر وارد می‌کند. دسته سوم هم وسایل سبک وزن می‌باشند که می‌توانید آن‌ها را داخل کابینت‌های نزدیک به سقف آشپزخانه بگذارید.

جانمایی مایکروویو، فر و ماشین ظرفشویی در آشپزخانه ارگونومیک

بر عکس ماشین لباسشویی که حتما باید بر روی سطح زمین قرار داده شود، این سه وسیله را می‌توانید در مکان‌های مختلفی در آشپزخانه جانمایی کنید. از نظر اصول طراحی ارگونومیک، ارتفاع مناسب برای نصب این گونه وسایل، هم تراز بودن با قد معمولی و یا قفسه سینه انسان است. بدین ترتیب جهت دسترسی به آن‌ها به هیچ وجه فشار زیادی به بدن وارد نخواهد شد.

نورپردازی یکی دیگر از اصول مهم طراحی آشپزخانه ارگونومیک

افراد زیادی نورپردازی آشپزخانه را فقط از منظر دکوراسیون می‌بینند. در حالی که نورپردازی نقش ویژه ای در طراحی آشپزخانه ارگونومیک دارد. یک اصل مهم و ساده از نظر ارگونومی برای نورپردازی در هر فضایی وجود دارد؛ به صورت کلی نورپردازی باید به شکلی باشد که کمترین سایه در فضا به وجود آید، این اصل در آشپزخانه‌ ارگونومی هم باید رعایت شود.

شخصی‌سازی فضای آشپزخانه ارگونومیک

وقتی که صحبت از وسایل آشپزخانه ارگونومیک می‌شود، چینش وسایل آشپزخانه از هر فرد به فرد دیگری متفاوت می‌باشد. اینکه فردی راست دست و یا چپ دست باشد، باید در جانمایی لوازم لحاظ شود. همچنین اگر افراد معلول در ویلا یا خانه‌ی شما هستند، باید برای تنظیم ارتفاع به محدودیت‌های آن‌ها توجه شود. به همین جهت ضروری است که موضوع شخصی سازی آشپزخانه را از نظر اصول طراحی ارگونومیک جدی بگیرید.

انتخاب کفپوشی نرم برای آشپزخانه

در آشپزخانه ارگونومی، باید از کفپوش قابل انعطافی استفاده شود. کفپوش فنربندی‌شده یا Sprung Floor انتخاب خوبی است، البته هنوز در کشور ما استفاده از این نوع کفپوش مرسوم نیست. کفپوش‌های پی وی سی در صنعت ساختمان با داشتن انعطافی محدود و یا استفاده از کفپوش‌هایی با روکش چوب‌پنبه‌ای نیز مناسب می‌باشند، این نوع کفپوش‌ها راحتی و ایمنی بالاتری هم دارند.

بدترین گزینه برای کف آشپزخانه ارگونومی، سرامیک یا سنگ یا هر سطح سرد و سخت دیگری است، زیرا هم احتمال شکستن ظروف به هنگام افتادن بیشتر است و هم در ایستادن‌های طولانی‌مدت، درد کمر و کف پا را در پی خواهد داشت.

فرم های ویژه طراحی آشپزخانه ارگونومیک

طراحی آشپزخانه ارگونومیک جزیره

برای طراحی آشپزخانه ارگونومیک جزیره، به فضای بیشتری نیاز است و در صورتی که جزیره عناصری مانند سینک یا اجاق را داشته باشد، به یک طراحی دقیق از نظر لوله کشی و الکتریکی نیاز دارد.

لازم است بدانید که جزیره به فضایی تا حدود 120 سانتیمتر نیاز دارد، این فضا به افراد اجازه می‌دهد تا درها را باز کنند. در صورتی که المان‌های دیگری بین دیوار و جزیره باشند، فضایی معادل 120 سانتی متر به آن اضافه می‌شود.

طراحی آشپزخانه ارگونومیک به فرم خطی

در آشپزخانه ارگونومیک خطی، در ابتدا باید در مورد فضاهای مختلف کاری مانند (شستن، ذخیره سازی، آماده کردن، پخت وپز) و ترتیب دادن آن‌ها در یک توالی تصمیم بگیرید و سپس فضای میان ناحیه شستشو و فضای پخت وپز (یعنی اجاق) را برای آماده کردن غذاها آماده نگه دارید.

علاوه بر این باید ماشین ظرفشویی را در کنار سینک بگذارید، شما می‌توانید یک واحد بلند ساخته شده در دیواره مایکروویو یا گاز و یا یک واحد پایه بلند جهت دسترسی آسان داشته باشید.

طراحی آشپزخانه ارگونومیک ال شکل

آشپزخانه ارگونومی ال شکل، در امتداد دو دیوار کنار هم حرکت می‌کند، این راه حل برای ساخت بیشتر فضا، بسیار موثر و انعطاف‌پذیر است.

یخچال، سینک و اجاق باید به هم نزدیک باشند تا از رفت و آمد زیاد در بین این مناطق جلوگیری شود. فضای آماده کردن غذا نیز، باید بین سینک و اجاق باشد، همچنین می‌توان قفسه‌ها و تجهیزات دیگر را نیز در آشپزخانه ال شکل استفاده کرد تا بهره وری خوبی از فضا شود و دسترسی به مناطق سخت در آشپزخانه ال شکل آسان‌تر شود.

طراحی آشپزخانه ارگونومیک به شکل دو خط موازی

در این نوع آشپزخانه، دو دیوار روبروی هم می‌باشند و می‌توان آشپزخانه خطی را با واحدهای بلند سازمان دهی کرد. همچنین در آشپزخانه ارگونومیک، محل شستشو را در قسمت روبروی منطقه طبخ در طرف دیگر جانمایی می‌کنند و یا یکی از دیوارها را به عنوان منطقه کاری اضافی طراحی می‌کنند و حداقل 120 سانتی متر را به عنوان محل رفت و آمد در بین دو دیوار در نظر می‌گیرند.

اشتباهات چیدمان آشپزخانه ارگونومیک

در نظر نگرفتن اصول چیدمان آشپزخانه

کوچک کردن دکوراسیون آشپزخانه های کوچک

نبود فضای مناسب و کافی در بین کابینت‌ها

نگذاشتن پریز برق کافی در زمان طراحی آشپزخانه

نبود هماهنگی و هارمونی کافی در طراحی آشپزخانه

خودنمایی سطل‌های زباله هنگام تزیین آشپزخانه

نگذاشتن تهویه‌ی مناسب در زمان طراحی آشپزخانه

خودنمایی سطل‌های زباله هنگام تزیین آشپزخانه

کمبود نور

قرارگرفتن سه ‌ضلع آشپزخانه در دل یکدیگر

قفسه‌های بی ارزش

نبود فضای کافی و مناسب برای وسایل

سخن پایانی

در این مطلب به نکاتی در خصوص اصول طراحی آشپزخانه ارگونومیک پرداخته شد. در واقع خیلی از مشکلات جسمانی که با گذشت زمان برای ما به وجود می‌آید، ناشی از توجه نکردن به اصول ارگونومیک در استفاده از وسایل و لوازم مختلف است. به شما توصیه می‌کنیم سازگاری آشپزخانه با سلامت جسمانی خود را بر هر چیز دیگری ترجیح دهید. بدین ترتیب متوجه خواهید شد که با انجام دادن کارهای منزل، بسیار کمتر احساس خستگی می‌کنید و سالم‌تر خواهید بود.

از این که تا انتهای این مقاله همراه ما بودید متشکریم، شما هم اگر نظری دارید با ما در میان بگذارید.