اصول طراحی باغ ژاپنی و محوطه سازی آن

طراحی باغ و محوطه ویلا ژاپنی بر اساس المانهای زیبایی شناسی سبک ژاپنی و ایده‌های فلسفه شرقی انجام می شود. طراحی باغ ژاپنی طبق اصول و عقاید باستانی کشورهای شرق آسیا اجرا می شود که بر مبنای بهره بردن از عناصر طبیعی و احترام گذاشتن به طبیعت است.

در محوطه سازی ویلا ژاپنی تا جای ممکن المانها و وسایل مصنوعی را به کار نمی برند و تمامی دکوراسیون و تزیینات ویلا ژاپنی به صورت طبیعی و با به کار بردن عناصر طبیعی ساخته شده اند. باغ ژاپنی نمادی از قدرت و زیبایی طبیعت در دل جامعه صنعتی امروزی می باشد.

در این مقاله از سازه برتر سعی داریم تا نکاتی را برای طراحی باغ و محوطه ویلا ژاپنی، با شما در میان بگذاریم، از شما خواهشمندیم تا انتهای این مطلب ما را همراهی کنید.

طراحی باغ ژاپنی و محوطه ویلا ژاپنی

ایجاد تعامل بین باغهای ذن ژاپنی و فرهنگهای آسیایی و همچنین اضافه شدن سلایق کره ای و چینی، باعث به وجود آمدن یک سبک خاص در طراحی باغ و ساخت ویلا ژاپنی شده است. در واقع چند عنصر خاص در کنار هم قرار گرفته اند و به صورت تکی یا گروهی به کار رفته اند تا “باغهای ژاپنی” یا همان “باغهای ذن” شکل بگیرند. تعدادی از ترکیب بندیهای مهم این عناصر عبارتند از:

سنگ و تخته سنگ در طراحی باغ و محوطه ویلا ژاپنی

این دو عنصر شاید مهمترین مولفه‌های طراحی باغ ژاپنی باشند. آنها نماد مقاومت و قدرت هستند و احساس آرامش و عواطف جاودانه را در باغ به وجود می آورند. ساختار محکمی که سنگها دارند، در برابر عناصر لطیفی مانند شن و آب قرار داده شده است و تضادی زیبا را به وجود آورده است.

سنگریزه‌ها و شنهای مواج

در محوطه ویلاهای ژاپنی، وجود سنگریزه‌های طرح دار و مواج، اقیانوس و دریا را برای ما تداعی می کنند. ایجاد چند خط و شیارهای کم عمق در سطوح شنی، می تواند حرکت امواج دریا و آب را تداعی کند و پویایی این عنصر را به طراحی محوطه ویلا بیافزاید. این گونه زمینهای شنی، اغلب از دانه‌های گرانیت بژ یا سفید خرد شده و سنگریزه‌هایی که برای این کار در صنعت ساختمان طراحی و تولید شده اند، تشکیل می شوند.

آب در باغ ژاپنی

آب یکی از عناصر مهم طراحی باغ ویلا ژاپنی است. این عنصر به هر شکلی که باشد (حوضچه، آبشار، نهر، دریاچه با پل) به باغ شخصیت و جلوه خاصی می بخشد. آب و سنگ هماهنگی خوبی با یکدیگر دارند و به عنوان دو عنصری که متضاد یکدیگر می باشند، هر کدام پویایی خاصی دارند و هارمونی پایداری را ایجاد می کنند.

برکه‌های ماهی در طراحی ویلا باغ ژاپنی

انواع ماهیان رنگارنگ به آب، نشاط و سرزندگی می بخشند. این ماهیان می تواند در حوضچه‌های کوچک یا در دریاچه‌های بزرگ در حیاط پشتی ویلا زندگی کنند.

استفاده از فانوسهای سنگی در طراحی باغ ژاپنی

یکی از اهداف اصلی طراحی باغ ذن یا ویلا ژاپنی، ایجاد محوطه ای موزون و هماهنگ برای مدیتیشن است. به همین علت، استفاده از وسایل درست شده توسط انسان، ممنوع می باشد.

ولی تنها وسیله ای که شامل استثنای این قانون می باشد، فانوس سنگی است. این نوع فانوسها اشکال، ابعاد، طراحی و ریزه کاریهای متنوعی را دارند. این وسیله جایگزین شمع و چراغ نفتی شده است و به گونه ای در باغ قرار داده می شود که هم به عنوان یک منبع نور و هم به عنوان یک وسیله تزیینی دیده شود. این المان زیبا در طراحی فضای سبز ویلا کاربرد زیادی دارد.

مسیر سنگی متناوب در طراحی منظر باغ و محوطه ویلا ژاپنی

یکی از اصول مهم در طراحی باغ ذن مانترا "هیچ چیز را به شانس نسپار" است. در واقع راه‌های سنگی با دقت برنامه ریزی و چیده شده اند تا افراد بتوانند در باغ قدم بزنند و تفریح کنند. وجود این مسیرهای سنگی برای طراحی صحیح حیاط ویلا بسیار مهم است. این تخته سنگها را می توان روی خزه، چمن، سنگریزه و حتی روی آب استفاده کرد و به ما کمک می کند تا از زیبایی و رمز و راز این باغها لذت بیشتری ببریم.

پلهای سنگی در طراحی باغ ژاپنی

پل سنگی؛ یکی از اجزای اصلی باغ ژاپنی است که در ویلاهای چند سبکی، برکه‌های مختلف را به یکدیگر متصل می کند و در باغهای سنگی، چند راه برای رفت و آمد در ارتفاعات مختلف به وجود می آورد.

این پلها به طور معمول از مصالح طبیعی همچون چوب یا سنگ درست می شوند. پلهایی که در باغهای سنگی ژاپنی استفاده می شوند، معمولا یک تخته سنگ بزرگ می باشند که دو تپه را به یکدیگر متصل می کنند.

آبگیرهای سنگی

این حوضچه‌های کوچک که منشا آنها ژاپنی است، از دیرباز برای شستن صورت و دستها قبل از مراسم چای استفاده می شدند. این نوع آبگیرهای سنتی به گونه ای طراحی شده اند که افراد برای استفاده از آنها باید خم شوند. یعنی علاوه بر تأمین آب برای شستشو، باعث می شوند فرد جهت نوشیدن چای تعظیم کند و روح خود را به این سنت دیرینه و آیین عرفانی نوشیدن چای تقدیم کند. ولی این آبگیرهای سنگی این روزها بیشتر جنبه تزئینی دارند.

دربهای باغ ژاپنی

این نوع دربها، نمادین و دکوری هستند. گاهی اوقات حتی دارای تجهیزات لازم برای بسته شدن نیستند و فقط یک قاب ساده چوبی به سبک آسیایی می باشند که به مهمانان خوشامد می گویند.

از نظر بصری، این دربها حد و مرز باغ را تعیین می کنند و در افراد این حس را به وجود می آورند که با عبور کردن از این طاق، وارد دنیای دیگری می شوند.

باغ های خزه پوش

خزه، جزو جاندارانی می باشد که در شرایط محیطی سخت تحمل زیادی دارد. به همین دلیل تنها جانداری است که در محوطه ویلاهای ژاپنی یافت می شود. این گیاه مطیع و آرام، برای ادامه زندگی فقط به رطوبت و سایه احتیاج دارد.

در آب و هوای متعادل و مرطوب کشورهای آسیایی، این نوع گیاه رشد زیادی می کند و رنگبندی گوناگونی دارد که از زرد تا سبز تیره گسترش پیدا کرده است. خزه هم در باغهای آبی و هم در باغهای خشک استفاده می شود.

مجسمه بودا در طراحی باغ ژاپنی

مجسمه بودا یکی از عناصر اصلی در طراحی ویلاهای ژاپنی یا آسیایی است که اَشکال فرهنگی و هنری متنوعی دارد. این مجسمه، ترکیبی از نمادهای طبیعی و انسانی و همچنین هنری و عرفانی است و اغلب در گوشه خلوتی از باغ که برای مدیتیشن استفاده می شود قرار داده می شود. یکی دیگر از انواع مجسمه‌های معروف آسیایی که در باغهای ژاپنی مشاهده می شود، مجسمه اژدهاست که دارای ظاهری خاص و تعبیر فرهنگی پرمفهوم و غنی می باشد.

باغ های ذن مینیاتوری در ویلای ژاپنی

برای ساخت باغ مینیاتوری، فقط به مقداری شن و سنگ و یک گلدان سرامیکی، احتیاج دارید. اگر تمایل دارید در این باغچه گیاهان زنده داشته باشید، به کمی گیاه ساده، خز و مقداری خاک هم نیاز دارید. البته گیاه بونسای هم گزینه مناسبی خواهد بود.

طراحی باغ بونسای برای محوطه ویلا ژاپنی

طراحی باغهای بونسای از چین شروع شده است و توسط ژاپنیها بومی شده است. عنصر زیبا شناختی در شکل دادن این نوع باغ ویلاها نقش اصلی را دارد. انتخاب شرایط محیطی مطلوب از لحاظ رویشی و دید اهمیت زیادی دارد. بونسای در زبان ژاپنی به معنای «درخت گلدانی مینیاتور» است. در طراحی فضای سبز این نوع باغها در محوطه ویلا، بخشی از حیاط که از داخل ویلا به خوبی قابل دیدن باشد انتخاب می شود.

با توجه به کوچک بودن درختچه‌های بونسای، گلدانهای آنها را یا بر روی یک میز چوبی می گذارند و یا آنها را بر روی یک تپه خاکی که ارتفاع و اندازه آن در مقایسه با وسعت محوطه ویلا متغیر می باشد، جایگذاری می کنند. رنگ و اندازه گلدانها باید با رنگ و اندازه گیاه همخوانی خوبی داشته باشد.

باغهای هارمونی و متعادل

این نوع سبک طراحی محوطه ویلای ژاپنی، از تفکر نظم‌پذیر چین باستان شروع شده است و سعی دارد به شکل نمادین، احساس هارمونی و تعادل در انسان در ارتباط با خود و طبیعت را ایجاد کند و کیفیت جریان حیات از لحاظ تنوع در رنگ و ساختار در فضا را به عنوان یک جریان انرژی به حساب می آورد. عناصر این سبک از محوطه سازی ویلا به شرح زیر است:

حرکت آرام خطوط موج دار و منحنی جایگزین خطوط زاویه دار و مستقیم می شود. این اصل در ساخت مسیرهای دسترسی و بسترهای کاشت و همچنین پیاده روهای باغ به طور کامل رعایت می شود.

کیفیت و ترکیب رنگ در انتخاب و شیوه کاشت گیاهان در این سبک بسیار تعیین کننده است. رنگ سبز و آبی گیاهان برای ایجاد متانت و آرامش و رنگ قرمز برای ایجاد تحرک و هیجان آفرینی استفاده می شود و از تأکید بیشتر بر روی یک رنگ به شدت پرهیز می شود.

هارمونی و تعادل در قرار دادن عناصر در کنار هم در طراحی این باغها اهمیت زیادی دارد و از برجسته کردن یک عنصر نسبت به عناصر دیگر جلوگیری می شود.

عناصر فلز، چوب، آتش، زمین و آب در این نوع سبک محوطه سازی ژاپنی، به شکل نمادین استفاده می شود و عوامل تشکیل دهنده منظر به تناسب مفهوم، نزدیک به هر کدام از این عناصر سازماندهی می شوند. برای مثال، بخشی از محوطه ویلا به صورت نمادین به عنصر آب اختصاص داده می شود و عواملی مانند رویش گیاهان که از نظر مفهومی به عنصر آب نزدیک می باشند، در این بخش از باغ ساماندهی می شوند.

باغهای ژاپنی، به شکل هشت وجهی و طبق جهتهای جغرافیایی دسته بندی می شوند. در هربخش بر اساس عنصر تعریف شده این سبک و رنگها، به عوامل طراحی که به این عنصر نزدیک می باشند اختصاص داده می شود. بخش شمالی به عنصر آب و رنگ تیره و بخش جنوبی به رنگ قرمز و عنصر آتش اختصاص داده می شود. بنابراین با توجه بر این امر، در بخش شمالی باغ، کاشت درختان، گیاهان زینتی و درختچه‌ها صورت می گیرد و همچنین آب منظرها در این قسمت از باغ درست می شوند. فضای جنوبی هم به فضای تفریحی یا اجاق اختصاص دارد.

بخش غربی محوطه ویلا، به عنصر فلز و رنگ سفید اختصاص دارد، در این بخش مبلمان اصلى باغ قرار دارد و به محل بازی بچه‌ها تبدیل شده است. بخش شرقی مربوط به عنصر چوب و رنگ آبی است که به معنای زندگی، نشاط و سلامتی است، در این بخش سبزیجات، درختان میوه و گیاهان دارویی کاشته شده است.

باغ صخره ای ژاپنی

المان اصلی این نوع باغها، شن با سنگ صخره ای و تعدادی گونه گیاهی است که در نمونه‌های دیگر طراحی ویلا باغ از جمله باغ ایتالیایی و فرانسوی و... کمتر دیده می شود. شن حالت دریا و سنگ نقش جزیره را دارد. مکانیسم کار به این شکل می باشد که در یک سطح تخت، تعدادی سنگ با اشکال نامنظم و ابعاد مختلف در بخشهای مختلف زمین جایگذاری می شوند.

با توجه به شرایط اقلیمی مطلوب ژاپن، اغلب اطراف سنگ را خز می پوشاند و در بقیه زمین شن با یک روش خاص پهن می شود، به گونه ای که سنگها مانند جزیره در میان فضای شن ریزه شده قرار گرفته می شوند. این طراحی به شکلی است که سطح آن حالت موج داری را به نمایش می گذارد که نماد امواج دریاست.

 با ورود سبک باغهای ژاپنی به کشورهای غربی، در این نوع سبک تغییراتی به وجود آمد، برای نمونه این طرح در گوشه ای از یک منظر و در نزدیکی عناصر دیگر پیدا می شوند، ولی در ژاپن، باغ ویلای صخره ای در یک فضای بسته ساخته می شود.

باغ ژاپنی در ایران

ایده طراحی باغ و محوطه ویلا ژاپنی، به دوران آسوکا در کشور ژاپن باز می گردد. بازرگانان ژاپنی که به کشور چین سفر می کردند، این باغها را در این کشور مشاهده کردند و روشهای باغداری به همراه این سبک را با خود به ژاپن آوردند. از همان زمان تا امروز، هنوز هم باغها و ویلاهای ژاپنی در تمام جهان محبوبیت زیادی دارند. با وارد شدن باغ ژاپنی به هر کشوری، عناصری با توجه به فرهنگ و سلایق آن کشور به طراحی باغ ژاپنی اضافه شده است. باغ ژاپنی در ایران هم به تازگی شناخته شده است و طرفدار زیادی پیدا کرده است و همچنین با بعضی از عناصر مطابق با سلیقه مردم ایران طراحی شده است.

جمع بندی

در این مقاله شیوه طراحی باغ و محوطه ویلا ژاپنی را توضیح دادیم و عناصر طبیعی که در ویلا باغ ژاپنی استفاده می شود را معرفی کردیم. در واقع باغ ژاپنی در ارتباط تنگاتنگ با طبیعت طراحی و اجرا می شود و در سالهای اخیر در ایران نیز از محبوبیت فراوانی برخوردار شده است و در محلهای مختلف خصوصی و عمومی استفاده می شود.

اگر هنوز هم برای طراحی محوطه ویلا ژاپنی سوالی دارید، حتماً در قسمت نظرات از ما بپرسید تا بتوانیم برای شروع راهنمایی‌تان کنیم.