چرا این همه ساختمان در زلزله ترکیه ویران شد و جان گرفت، در حالیکه باید خیلی کمتر از این خسارت ها باید وارد می شد.

 مصالح بی کیفیت، ساخت و ساز افتضاح، و اجرای ضعیف، عامل اصلی ویرانی در فاجعه ی زلزله ترکیه و سوریه بود.

تصاویر هزاران ساختمان در جنوب ترکیه و شمال سوریه که پس از زلزله مرگبار 7.8 ریشتری روز دوشنبه و پس لرزه‌های متعدد آن به ویرانه تبدیل شد، تعجب‌آور نبود. استوارت، استاد مهندسی در دانشگاه کالیفرنیا و عضو تیم ارزیابی زیرساختی که پس از زلزله بزرگ در سال 1999 به ترکیه اعزام شده بود، می‌گوید: ما قبلاً این را دیده‌ و پیش بینی کرده بودیم!

ترکیه یکی از زلزله خیزترین مناطق جهان است، زیرا در منطقه ای قرار دارد که در آن سه صفحه تکتونیکی به هم می رسند. علاوه بر زلزله سال 1999 که بیش از 17000 کشته بر جای گذاشت، ترکیه در سال 2011 زلزله بزرگی را تجربه کرد که صدها کشته برجای گذاشت.

اما چرا ساختمان های قدیمی با شروع لرزش به سرعت فرو ریختند؟چرا این همه ساختمان فرو ریخت؟! برای ساختمان هایی در ترکیه که بیش از سه طبقه ارتفاع دارند، یک تکنیک معمول ساخت و ساز، استفاده از بتن مسلح است. به طور معمول، ستون ها و تیرها بتنی هستند و نوعی بلوک پرکننده بنایی در داخل این قاب ها وجود دارد که با شروع لرزش خیلی سریع از هم می پاشد، عموما عیار بتن در اندازه ی استاندارد تولید نمی شود و بلوک استفاده شده نیز مقاومت کافی ندارد.

به طور کلی مهندسی ساختمان برای مقاومت در برابر زلزله یعنی "توانایی تغییر شکل" است و این توانایی شامل قرار دادن میلگردهای زیادی در مکان های مناسب است.

هر ساختمانی که قبل از سال 2000 در ترکیه ساخته شده است را می توان بسیار خطرناک در نظر گرفت. علاوه بر این، حتی با قوانین ساختمانی جدیدتر، اجرای آن "خیلی قوی نیست"، بنابراین حتی برخی از آخرین ساخت و سازها لزوما مطابق با استانداردها نیستند، زیرا کنترل کیفیت ندارند.

فولاد بیشتر برابر است با سازه های مقاوم تر در برابر زلزله

آلانا سیمپسون، کارشناس ارشد مدیریت ریسک بلایا می گوید که مقدار فولاد و انواع بتن در یک ساختمان می تواند تفاوت بین سازه هایی که هنوز در منطقه زلزله ایستاده اند و سازه هایی که ویرانه شدند ایجاد کند. ساختمان های ساخته شده از فولاد در واقع به خوبی در زلزله واکنش نشان می دهند، زیرا انعطاف‌پذیر هستند. بنابراین هرچه آرماتورهای فولادی در یک ساختمان بیشتر باشد، احتمال پاسخگویی بهتر خواهد داشت.

کدهای ساختمان در ترکیه دوباره در سال 2018 به‌روزرسانی شدند. اما «ساختمان‌های قدیمی» این کشور هنوز آسیب‌پذیر هستند و این برای بسیاری از نقاط جهان نیز صدق می‌کند. "این مشکل یک مشکل جهانی است."

البته ذکر این نکته مهم است که زلزله روز دوشنبه آنقدر بزرگ و کم عمق بود که تقریباً در هر نقطه از جهان که زمین‌لرزه مشابهی با آن رخ می‌داد و خسارت قابل توجهی به ساختمان‌های قدیمی‌تر وارد می شد.

اما مشاهده آپارتمان های نوساز در حال فروریختن در زمین لرزه های ترکیه خشم را برانگیخته است. چه چیزی در مورد ایمنی ساختمان جدید الاحداث باعث فرو ریختن آن شده است؟

دو زمین لرزه به بزرگی 7.8 و 7.5 ریشتر، ساختمان های مختلف را با خاک یکسان کرد و هزاران نفر را در جنوب ترکیه و شمال سوریه کشت. اما این واقعیت که حتی برخی از جدیدترین بلوک‌های آپارتمانی تبدیل به گرد و غبار شده‌اند، به سؤالات فوری در مورد استانداردهای ایمنی ساختمان منجر شده است. در واقع تکنیک های ساخت و ساز مدرن باید پاسخگوی این باشند که ساختمان ها می توانند در برابر زلزله هایی با این بزرگی مقاومت کنند.

ساخت و ساز اخیر به این معنی است که باید طبق آخرین استانداردها ساخته می شد که در سال 2018 به روز شده است که سازه های مناطق زلزله خیز را ملزم به استفاده از بتن با کیفیت بالا با میله های فولادی می کند. ستون ها و تیرها باید توزیع شوند تا تاثیر زلزله را به طور مؤثر جذب کنند.

عکس‌ها نشان می‌دهند که یکی دیگر از آپارتمان‌های اخیراً ساخته شده در شهر بندری اسکندرون تا حد زیادی تخریب شده است. کناره و پشت ساختمان 16 طبقه به طور کامل فروریخت و از ساختمان، تنها تکه ای از بلوک ایستاده بود. مقایسه تصویر ساختمان فروریخته را با عکس تبلیغاتی منتشر شده توسط این شرکت ساخت و ساز تطبیق داد که نشان می دهد در سال 2019 تکمیل شده است. این بدان معناست که باید طبق آخرین استانداردها ساخته می شد که نشده است و شرکت سازنده پاسخگو نیست.

طبق تحقیقات بتن آلوکا، آقای آلتاس به عنوان یکی از سازنده های مطرح ترکیه بیان کرده که: "در میان صدها ساختمانی که من در هاتای [استان جنوبی که آنتاکیا مرکز آن است] ساخته ام. متأسفانه و متأسفانه دو بلوک... فرو ریخته است."

وی می افزاید که این زلزله به قدری گسترده بود که تقریباً هیچ ساختمانی در شهر سالم باقی نماند. او گفت: «ما به طرز دردناکی شاهد هستیم که چگونه برخی از سازمان‌های رسانه‌ای در حال تغییر دیدگاه هستند و به بهانه گزارش‌دهی قربانی می‌گیرند.

اما همچنان با فروریختن بسیاری از ساختمان ها در منطقه آسیب دیده، بسیاری در ترکیه در مورد ماهیت مقررات ساختمانی سؤال می پرسند و پاسخ های این چنینی سازندگان، مردم را قانع نمی کند. اگرچه این زمین لرزه ها قدرتمند بودند، اما کارشناسان می گویند ساختمان هایی که به درستی ساخته شده بودند باید می توانستند سرپا بمانند.

پروفسور دیوید الکساندر، کارشناس برنامه‌ریزی و مدیریت اضطراری در دانشگاه کالج لندن می‌گوید:« این زمین‌لرزه شدید بود، اما لزوماً به اندازه‌ای نبود که بتواند ساختمان‌های خوب را خراب کند.»

واقعیت این است که در بیشتر مکان‌ها میزان لرزش کمتر از حداکثر بود، بنابراین از هزاران ساختمانی که فروریختند، می‌توانیم نتیجه بگیریم که تقریباً همه آنها مطابق هیچ قانون ساخت و سازی نبوده اند.

ساختمانی بود که از دیوار همسایه استفاده کرده بود! ساختار بتن و سنگ های متخلخل آن به چشم دیده می شد، این نشان دهنده ساختار ضعیف بتن و سایر مصالح ساختمانی مورد استفاده است.

عدم اجرای مقررات ساختمانی

مقررات ساخت و ساز در پی بلایای قبلی، از جمله زلزله سال 1999 در اطراف شهر ازمیت، در شمال غرب کشور، که در آن 17000 نفر جان باختند، تشدید شده است.اما قوانین، از جمله آخرین استانداردهای تعیین شده در سال 2018، به طور ضعیف اجرا شده اند.

پروفسور الکساندر می گوید: مشکل این است که بهسازی ساختمان های موجود بسیار کم است، اما اجرای استانداردهای ساختمانی در ساختمان های جدید نیز بسیار کم است.

در مصاحبه ای با مردم شهر آدانا در جنوب این کشور گفتند که یکی از ساختمان‌های فروریخته، 25 سال پیش در زلزله دیگری آسیب دیده بود، اما بدون نیاز به مقاوم‌سازی مناسب، همچنان باقی مانده بود.

کشورهایی مانند ژاپن که میلیون‌ها نفر در آن‌ها با وجود سابقه زلزله‌های شدید در ساختمان‌های مرتفع پرجمعیت زندگی می‌کنند، نشان می‌دهند که چگونه مقررات ساختمانی می‌تواند به حفظ امنیت مردم در بلایا کمک کند.

قوانین ایمنی ساخت و ساز بسته به کاربری ساختمان و مجاورت آن با مناطقی که بیشتر در معرض خطر زلزله قرار دارند متفاوت است: از استحکام ساده، رمپ های حرکتی در سراسر ساختمان، تا قرار دادن کل سازه در بالای یک ضربه گیر غول پیکر برای ایزوله کردن آن از حرکت زمین، باید رعایت گردد.

چرا اجرا در ترکیه اینقدر ضعیف است؟

با این حال، در ترکیه، دولت «عفو ساخت و ساز» دوره‌ای را ارائه کرده است - در واقع معافیت‌های قانونی برای پرداخت هزینه، برای سازه‌هایی که بدون گواهی‌های ایمنی لازم ساخته شده‌اند. این موارد از دهه 1960 به تصویب رسیده است (با آخرین مورد در سال 2018). منتقدان مدت‌هاست هشدار داده‌اند که چنین عفوهایی در صورت وقوع یک زلزله بزرگ خطر فاجعه‌باری را به همراه دارد.

به گفته پلین پینار گیریتلی اوغلو، رئیس اتحادیه اتاق های مهندسان و معماران ترکیه از اتاق برنامه ریزان شهر استانبول، به 75000 ساختمان در سراسر منطقه زلزله زده در جنوب ترکیه، عفو ساخت و ساز داده شده است.

تنها چند روز قبل از آخرین فاجعه، رسانه های ترکیه گزارش دادند که پیش نویس قانون جدیدی در انتظار تصویب پارلمان است که عفو بیشتری را برای کارهای ساختمانی اخیر اعطا می کند. جلال سنگور، زمین‌شناس، اوایل سال جاری گفت که تصویب چنین بخشودگی های ساخت و ساز در کشوری که با خطوط گسلش به هم ریخته است، "جنایت" محسوب می شود.

پس در نتیجه اول از همه، قوانین ضعیف ساخت و ساز و نبود نظارت اجرایی در کنار فو ساخت و ساز بی شمار، دلیل وسعت خسارت جانی و مالی زلزله ی اخیر ترکیه بوده است. دلایل دیگری چون استفاده از مصالح بی کیفیت نظیر بلوک ساختمانی، بتن مسلح و عدم استفاده از فولاد و میلگرد در ساخت و ساز ، عامل های ویرانگر بعدی هستند، نقص هایی که به وضوح و با چشم غیر مسلح برای یک فرد عادی نیز قابل مشاهده است.

برای سنجش کیفیت مصالح ساخت مخصوصا بلوک ساختمانی مورد استفاده، لطفا اینجا را ببینید.

برچسب ها : زلزله ترکیه,ساخت و ساز ترکیه,مصالح ساخت ترکیه,بتن مسلح در ترکیه,بلوک ساختمانی در ترکی