تأسیسات مکانیکی به شاخه‌های مختلفی مانند صنعت، ساختمان، ورزشی، درمانی و مانند این‌ها تقسیم می‌شود.در مورد تأسیسات مکانیکی نظرات مختلفی وجود دارد که در ادامه همین مطلب به شرح کامل آن می پردازیم
تأسیسات مکانیکی ساختمان شامل موارد زیر می‌باشد :
- تأسیسات گرمایی
- تأسیسات سرمایی
- تأسیسات بهداشتی (آب و فاضلاب)
- تأسیسات تهویه مطبوع
- تأسیسات استخر (استخر، جکوزی، سونا)
- تأسیسات آتش‌نشانی (اعلام حریق، اطفا حریق)
- تأسیسات گازرسانی
- اجرا و طراحی آسانسور، پله‌برقی، فواره و آب نما،
- تأسیسات گازهای طبی
- سیستم‌های بخار
در مورد تأسیسات مکانیکی نظرات مختلفی وجود دارد اما می‌توان گفت: تأسیسات مکانیکی دانش مبارزه با طبیعت است. بر خلاف جاذبه آب را بالا کشیدن، گرما در فصل سرد و سرما در فصل گرم، هوای تازه در اجتماعی از انسان‌ها، تخلیه گازها از محل تولید و… . تأسیسات مکانیکی دانش رفاه جانداران در مبارزه‌ای تمام‌عیار با طبیعت است.
توضیحات شبکه فاضلاب داخل ساختمان :
کلیه لوله‌های فاضلاب و ونت و آب باران از نوع پی وی سی با فشار کار ۶ bar می‌باشد
-لوله‌های ونت تا ارتفاع ۱٫۲ متر بالای بام ادامه یافته و بعد از نصب دو زانویی ۹۰ درجه (عصایی شکل) دهانه آن با توری گالوانیزه ریز پوشانده شود . جهت عصایی موافق جهت باد باشد
-حداقل شیب لوله‌های فاضلاب افقی به قطر ۴ اینچ یا کوچک‌تر برابر ۲ درصد و حداقل شیب لوله‌های بزرگ‌تر از ۴ اینچ برابر ۱ درصد می‌باشد .
-کلیه رایزرهای فاضلاب در طبقه آخر به ونت تبدیل‌شده و از بام خارج می‌گردند .
-اطراف لوله‌های فاضلاب داخل کف یا زمین با ماسه بادی عاری از خاکستر و کلوخ نباتی پوشانده شود .
-اندازه دهانه دریچه بازدید روی لوله قایم فاضلاب تا قطر نامی ۱۰۰ میلی‌متر (۴ اینچ ) باید برابر قطر نامی لوله باشد . در لوله‌های با قطر نامی بزرگ‌تر دریچه بازدید دست کم ۱۰۰ میلی‌متر باشد .
-کلیه کف شورهای پشت‌بام از جنس چدنی با کف خواب چدنی انتخاب شود .
-لوله قایم آب باران برای انتقال آب باران به پایین ممکن است در داخل ساختمان یا در خارج ساختمان به‌طور آشکار روی دیوار خارجی نصب شود در هر حال لوله‌کشی آب باران فقط پس از خروج از ساختمان ، با تأیید ، ممکن است به لوله فاضلاب خروجی از ساختمان متصل شود و بایستی روی لوله افقی اصلی آب باران سیفون نصب شود .حتی‌المقدور سعی شود که آب باران به محوطه ، معابر خارج شود .
-جهت آزمایش شبکه فاضلاب ، انتهای باز لوله‌ها آب بندی شده و از بالاترین نقطه شبکه (انتهای لوله ونت ) آب وارد شبکه نموده و به مدت ۱۲ ساعت تخلیه نشود . با بازدید کلیه اتصالات و همچنین پایین آمدن مقدار آب در لوله بالایی عمل کنترل صورت می‌گیرد .
-کلیه کف شورها دارای سیفون می‌باشند .
-تنها در زیر علم فاضلاب ماشین لباس شویی سیفون نصب شود .
*** در تست لوله فاضلاب آزمایش با آب باید با فشار ۶ متر ستون آب صورت گیرد ***
توضیحات لوله‌کشی گرمایش :
-جنس لوله‌های گرمایش از نوع پلیمر با استانداردهای مقررات ملی ساختمان می‌باشد .
-در نقاطی که امکان محبوس شدن هوا وجود دارد (لوله سیفون می‌شود) نصب شیر هواگیری اتوماتیک یا دستی ضروری می‌باشد .
-هر نوع انشعاب فرعی از اصلی باید در جهت جریان مسیر آب و به صورت فارسیبر اجرا گردد .
-جهت عبور لوله‌ها از دیوار می‌بایست به قطر ۲ سایز بزرگ‌تر از لوله مربوطه جاسازی‌شده و لوله‌ها از داخل آن عبور نماید .
-سیتم لوله‌کشی بعد از اجرا و قبل از رنگ و ایزولاسیون به وسیله آب و پمپ دستی تحت فشار ۶ اتمسفر به مدت ۲ ساعت مورد آزمایش قرار می‌گیرد .
-ظرفیت حرارتی پکیج ۲۴۰۰۰ kcal / h می‌باشد .
-ارتفاع نصب پکیج از کف تمام‌شده ۱۲۰ cm و قطر دودکش ۱۵۰mm در نظر گرفته می‌شود .
-کلیه رادیاتورها از نوع آلومینیوم پیشنهاد می‌گردد .
-شیر تنظیم آب رادیاتور از نوع دوبل رگلاژ کرومه و رانوی برگشت آن از نوع قفلی کرومه و شیر هواگیری آن‌ها از نوع کرومه به قطر ۸/۱ اینچ می‌باشند .
نکاتی در طراحی شبکه گرمایش :
-دمای آب شبکه شهری ۶۰ درجه فارنهایت و دمای آب گرم مصرفی ۱۴۰ در جه فارنهایت در نظر گرفته می‌شود .
– بار حرارتی موردنیاز ساختمان که ناشی از تلفات حرارتی از دیوارهای خارجی و داخلی ، درها ، پنجره‌ها ، کف و سقف ، تلفات حرارتی ناشی از نفوذ هوا و بار حرارتی آب گرم مصرفی می‌باشد محاسبه می‌گردد
-بر اساس بار حرارتی هر فضا نوع و تعداد پره‌های رادیاتور محاسبه می‌گردد .
– طراحی سیستم لوله‌کشی به رادیاتورها بر اساس سیستم برگشت نوع مستقیم می‌باشد و بنابراین سایز تمامی لوله‌های رفت و برگشت یکسان می‌باشد .
-سایز تمامی لوله‌های ورودی و خروجی رادیاتورها برابر ۲/۱ اینچ در نظر گرفته می‌شود .
-محدوده سرعت مناسب ۴-۲ فوت بر ثانیه در نظر گرفته می‌شود .
-به دلیل محدودیت‌های مکانی می‌توان از تعداد پره‌های یک رادیاتور کاسته و به رادیاتور دیگری در همان فضای مشخص اضافه نمود .نرخ افت فشار مناسب برای سیستم لوله‌کشی miliinches/ft ۳۰۰ در نظر گرفته می‌شود – قطر لوله‌ها با معلوم بودن بار حرارتی که آن لوله بایستی حمل کند و مقدار افت فشار مجاز در لوله و با استفاده از نمودار مربوطه و در نظر گرفتن سرعت مجاز به دست می‌آید
-محاسبات لوله‌ها بر اساس لوله فولادی نسبتاً ناصاف انجام گرفته است که بهتر است از سایز معادل در لوله‌های سه لایه یا پنج لایه نیو پایپ استفاده شود
-دمای خارج ساختمان ۱۰- درجه سانتی‌گراد ، دمای داخل ساختمان ۲۴ در جه سانتی‌گراد ، دمای فضاهای تهویه نشده همانند راه‌پله و پارکینگ صفر درجه سانتی‌گراد در نظر گرفته می‌شود .
-ضریب تصحیح چگالی هوا (k) برابر ۰٫۹۲ در نظر گرفته می‌شود .
توضیحات شبکه ابرسانی داخل ساختمان :
-جنس لوله‌های آبرسانی از نوع لوله‌های پلی‌اتیلن مطابق با استانداردهای مقررات ملی ساختمان می‌باشد .
-جهت سهولت در امر تعمیرات در محل‌های مناسب مهره ماسوره نصب گردد .
-سیتم لوله‌کشی بعد از اجرا و قبل از رنگ و ایزولاسیون به وسیله آب و پمپ دستی تحت فشار ۹ اتمسفر به مدت ۲ ساعت مورد آزمایش قرار می‌گیرد
-شیر آب سرد مصرفی روی لوازم بهداشتی باید سمت راست قرار گیرد و با علامت آبی مشخص شود . شیر آب گرم مصرفی باید سمت چپ قرار گیرد و با علامت قرمز مشخص شود .
-در محل‌های ورود آب سرد مصرفی به هر طبقه شیرفلکه‌های قطع و وصل پیش‌بینی شود
-اتصال مستقیم بین شبکه لوله‌کشی توزیع آب آشامیدنی و شبکه توزیع آب غیر آشامیدنی در داخل ساختمان یا ملک مجاز نیست .
-اتصال مستقیم بین شبکه لوله‌کشی آب سرد مصرفی و شبکه لوله‌کشی آب گرم مصرفی مجاز نیست .
-در پایین‌ترین قسمت هر رایزر آب مصرفی و حرارتی شیرهای قطع وصل با امکان دسترسی مناسب تعبیه شود .
-فاصله بستها و نگهدارندها حداکثر ۸ فوت می‌باشد .
-در ورودی هر واحد نصب یک شیرفلکه دروازه‌ای و بعدازآن یک عدد شیر یک طرفه الزامی است . در ورودی به هر واحد شیر فرعی قطع جریان نصب گردد
-با توجه به فشار شبکه و در نظر گرفتن میزان افت فشار مجاز ناشی از افت در کنتور و ارتفاع بالاترین مصرف‌کننده و دورترین نقطه مصرف و افت در لوله‌ها و اتصالات با در نظر گرفتن حداقل فشار لازم برای مصرف‌کننده ، در صورتی که فشار آب شبکه از حد مجاز کمتر باشد از یک پمپ و یک منبع ذخیره برای تأمین فشار آب استفاده شود .
-محاسبات لوله‌ها بر اساس لوله فولادی نسبتاً ناصاف انجام گرفته است که بهتر است از سایز معادل در لوله‌های سه لایه یا پنج لایه نیو پایپ استفاده شود .
-تمامی رایزرها (لوله‌های عمودی بالارونده ) بایستی در داخل داکت اجرا گردند و داکتها بایستی دارای تهویه لازم باشند .سرعت آب در محاسبات ۵ که متوسط سرعت آب در لوله‌کشی آب شهر می‌باشد در نظر گرفته می‌شود.
نکات ضروری برای طراحی و اجرای دودکش‌ها:
۱-اجرای دودکش مشترک ممنوع می‌باشد (تمامی وسایل گازسوز بایستی دارای دوکش مستقل باشند )
۲-برای تعیین قطر دودکش سیمانی برای یک وسیله گازسوز از جدول ۱۷-۸-۱ مبحث ۱۷استفاده گردد .
۳-حداکثر طول لوله رابط (لوله‌ای که وسیله گازسوز را به دودکش مرتبط می‌کند ) باید ۰٫۴۵ متر برای هر ۲٫۵ سانتیمتر لوله رابط باشد .
۴-استفاده از لوله‌های قابل‌انعطاف (خرطومی یا آکاردئونی ) به عنوان دودکش ممنوع است .
۵-حداقل فاصله کلاهک دودکش با کولرآبی و دریچه‌های تأمین هوای ساختمان باید ۳ متر در نظر گرفته شود .
۶-حداقل قطر دودکش‌های وسایل گازسوز ۱۰ سانتیمتر می‌باشد و چنانچه محاسبات کمتر از قطر مذکور باشد حداقل همان ۱۰سانتیمتر باید رعایت شود .
۷-حداقل قطر دودکش برای بخاری‌ها ۱۰ سانتیمتر و برای آبگرم کن‌های دیواری و پکیج های بدون فن ۱۵ سانتیمتر بوده و در صورت استفاده از آبگرم کن‌ها و پکیج های فن دار، دودکش باید به صورت افقی از دیوار محل نصب دستگاه به خارج از ساختمان هدایت شود که معمولاً قطر دودکش در این حالت مابین ۶ الی ۱۰ سانتیمتر بوده و بایستی حداقل ۳ متر مقابل دودکش فضای خالی برای پرتاب محصولات احتراق باشد .
۸-عبور دودکش در دیوار و فضای داخلی و سقف کاذب حمام مجاز نمی‌باشد .
۹-اجرای دودکش از نمای ساختمان به جز در ساختمان‌های یک طبقه ممنوع می‌باشد .
ضوابط مربوط به نصب دودکش‌ها:
۱-انتهای کلیه دودکش‌ها باید حداقل ۱ متر از سطح پشت‌بام بالاتر بوده و از دیوارهای جانبی نیز حداقل ۳ متر فاصله داشته باشد و در صورتی که این فاصله کمتر از ۳ متر باشد انتهای دودکش حداقل ۶۰ سانتیمتر از بلندترین دیوارمجاور بالاتر قرار گیرد .
۲-چنانچه دودکش‌ها در داکت نصب شوند ، داکت ویژه دودکش‌ها باید ازبالا به هوای آزاد ارتباط داشته باشد .این داکت بایستی مستقل از داکتهای تأسیساتی بوده و نباید به فضاهای داخلی ساختمان راه داشته باشد .
۳-استفاده از قطعات لوله‌های سیمانی پیش‌ساخته سر صاف (لب به لب ) ممنوع بوده و باید از نوع نر و ماده (فنجانی ) استفاده شود ضمناً کلیه محل اتصال دودکش باید کاملاً دود بند باشد .
۴-استفاده از دودکش با مصالح بنایی و همچنین ایجاد مجرای دودکش در داخل دیوار بدون استفاده از لوله‌های آزبستی و یا سیمانی ممنوع می‌باشد .
۵-ارتفاع دریچه دودکش بخاری‌ها از سطح محل نصب بایستی ۱٫۲۰ متر و دودکش تا ۳۰ سانتیمتر زیر دریچه ادامه یافته جهت تجمع اشیایی که باعث گرفتگی دودکش می‌شوند .
۶-جنس دودکش‌ها در داخل ساختمان الزاماً بایستی از جنس آزبست و یا سیمانی باشد .
۷-استفاده از دودکش‌های قایم ساختمانی برای اتصال به وسایل گازسوز فن دار ممنوع می‌باشد .
الزامات تهویه وسایل گازسوز :
در موارد زیر از دریچه‌های دائمی مخصوص تأمین هوا روبه فضای خارج استفاده می‌کنیم :
۱-فضاهای درز بند (پنجره‌های دو جداره و یا تک جداره درزبندی شده با نوار درزبندی )
۲-فضاهای کم حجم (اتاق خواب‌های با مساحت کمتر از ۱۲ مترمربع و یا واحدهای کمتر از ۶۰ مترمربع زیربنا جهت نصب وسایل گازسوز پرمصرف همانند آبگرم کن دیواری و پکیج)
اندازه ابعاد دریچه‌های تأمین هوا به صورت تجربی :
۱-ابعاد ۱۰*۱۰ سانتیمتر جهت وسایل گازسوز کم مصرف همانند بخاری
۲-ابعاد ۲۰*۲۰ سانتیمتر جهت وسایل گازسوز پر مصرف همانند پکیج
نکته : لازم به ذکر است دودکش پکیجهای فن دار ، دوجداره بوده که جدار خارجی جهت تأمین هوای مصرفی پکیج و جدار داخلی برای خروج مکانیکی محصولات احتراق می‌باشد لذا نصب دریچه‌های دائمی هوا برای این گونه پکیج ها الزامی نیست .
