ورود غیرمجازها به صنعت ساختمان

گسل اصلی زاگرس، این منطقه را از ایران مرکزی جدا می‌کند و ما شاهد کمربند زلزله‌ای در شمال منطقه زاگرس هستیم که در حاشیه کوه‌های ایلام با شروع دشت‌های کشور عراق وجود دارد .

در نشستی که با همت انجمن اسلامی دانشجویان دانشگاه ایلام و سازمان دانشجویان جهاددانشگاهی واحد استان برگزار شد، سه تن از اعضای هیئت علمی دانشگاه ایلام ابعاد زمین‌شناختی و سازه‌ای زلزله‌های اخیر را مورد بررسی قرار دادند.

در این نشست دلایل زمین‌شناختی زلزله‌ی اخیر مورد بررسی قرار گرفت و به این سوال پاسخ داده شد که چرا زمین‌لرزه‌ها در فصل سرما رخ می‌دهند؟

در این نشست علمی با تاکید بر اینکه باید ساخت و سازها را با زلزله سازگار کرد ، عنوان شد: متاسفانه مالکین و سازنده‌های ساختمان‌ها از ناظران می‌خواهند با نادیده گرفتن بخشی از مقررات ملی ساختمان روند ساخت و ساز را برای آنها تسهیل کنند و تاسف‌بارتر اینکه بخش نظارت هم به راحتی کوتاهی می‌کند.

در این نشست با بیان اینکه متاسفانه بخش ساختمان در کشور متولی مشخصی ندارد از ورود افراد غیرمجاز به این بازار انتقاد شد.

دکتر «حاجی کریمی» - زمین‌شناس و عضو هیئت علمی دانشگاه ایلام در این نشست اظهار کرد: اگر به نقشه کل زمین نگاه کنیم خواهیم دید که زلزله‌ها در یک کمربند خاص متمرکز هستند و این یک علامت سوال است .

وی با بیان اینکه دلایل وقوع زلزله‌ها می‌تواند گسل، آتشفشان، فروریزشی، القایی (سد در حال آبگیری) و یا انفجار باشد که به ساختار زمین بر می‌گردد، افزود: زمین شامل پوسته، گوشته و هسته است که در بین آنها این پوسته است که با زلرله درگیر می‌شود، چون پوسته‌ها نسبت به هم در حال حرکت هستند .

کریمی با اشاره به اینکه صفحه عربستان و دریای سرخ یک ناحیه در حال باز شدن است و نیروی آن در حال وارد شدن به سمت ایران بوده که این امر باعث لرزه خیزی منطقه شده است، اضافه کرد: حرکت این لایه‌ها 3 سانتیمتر در سال است که باعث اعمال نیرو به سمت ایران شده است .

انرژی یک زلزله 7 ریشتری معادل 50 میلیون تن TNT است

عضو هیات علمی دانشگاه ایلام با تاکید بر اینکه ما باید به این نکته توجه داشته باشیم که گسل‌های تراستی خطرناک‌ترین گسل‌ها هستند، عنوان کرد: معمولا گسل با زلزله همراه است و امواج زلزله نیز شامل حجمی و سطحی هستند که بیشترین خسارت‌ها مربوط به امواج سطحی است .

این مدرس زمین‌شناسی دانشگاه ایلام با بیان اینکه امواج سطحی نیز شامل موج‌های بالا و پایینی و همچنین حرکات افقی هستند که تخریب حرکات افقی بسیار زیاد است، گفت: زلزله‌های زیر 6 ریشتر بزرگ نیستند و زلزله‌های متوسط به بالا و زلزله‌های بزرگ از جمله اقسام زلزله‌ها بشمار می‌آیند، بیان این نکته جالب است که انرژی یک زلزله 7 ریشتری معادل 50 میلیون تن TNT است که در آبان ماه امسال در استان کرمانشاه شاهد چنین زلزله‌ای بودیم .

باید با زلزله خود را سازگار کنیم

وی با بیان اینکه ما در یک کمربند زلزله‌ای قرار داریم و شاهد زلزله‌هایی همچون طبس با 7.8 ریشتر و 15 هزار کشته، رودبار و منجیل با 7.4 ریشتر و 40 هزار کشته و بم با 6.8 ریشتر بوده‌ایم پس باید با زلزله سازگار باشیم، تصریح کرد: باید به گونه‌ای ساخت و ساز کنیم که در هنگام وقوع حوادث مشکلی نداشته باشیم و یا حداقل با کمترین خسارت مواجه شویم .

وجود کمربند زلزله در شمال منطقه زاگرس

کریمی با بیان اینکه پیش بینی زلزله تقریبا غیر ممکن است مگر با مطالعه رفتارهای حیوانات که معمولا چندین ثانیه زودتر مطلع می شوند، اظهار کرد: گسل اصلی زاگرس، این منطقه را از ایران مرکزی جدا می‌کند و ما شاهد کمربند زلزله‌ای در شمال منطقه زاگرس هستیم که در حاشیه کوه‌های ایلام با شروع دشت‌های کشور عراق وجود دارد .

این زمین‌شناس با اشاره به اینکه اگر زلزله اخیر کرمانشاه در هر جای دیگر از کشور آمده بود تلفات بسیار زیادی شاهد بودیم، افزود: خوشبختانه 45 دقیقه قبل از زلزله اصلی در منطقه «ازگله» چندین پیش لرزه رخ داده بود و با توجه به اینکه در ساعات ابتدایی شب بود مردم توانستند از منازل خارج شده و به نقاط امن بروند .

زلزله‌های متعدد با انرژی‌های کم یک مزیت است

وی با اشاره به اینکه وقوع زلزله‌های متعدد با انرژی‌های کم یک مزیت و می‌توان گفت عنایت الهی است که به تدریج انرژی درونی زمین در حال خالی شدن است، ادامه داد: در استان ایلام محدوده صالح‌آباد و مورموری آبدانان شاخه‌های گسلی دارند .

کریمی با بیان اینکه از جمله تبعات زلزله اخیر کرمانشاه برای استان ایلام می‌توان به زمین لغزش چوار و چوشش چشمه‌های میش‌خاص، سرنی، پاکل گراب، ونیت ایوان اشاره کرد، یادآور شد: در ارتباط با لرزش‌های منطقه سرابله نیز باید گفت که روز گذشته گروهی از موسسه ژیو فیزیک دانشگاه تهران در این منطقه حضور یافتند و در حال انجام تحقیقات و نصب دستگاه‌های لرزه‌نگار هستند تا نتیجه پژوهش‌ها مشخص شود .

چرا زلزله‌های ایران در فصل سرما رخ می‌دهند؟

وی در پاسخ به برخی از سوالی در این نشست گفت: زلزله‌ها در ایران معمولا در آغاز فصل سرما رخ داده‌اند و می‌توان گفت که آب تسهیل گر حرکت گسل‌هاست.

هنوز پهنه‌بندی علمی برای مناطق مختلف ایلام صورت نگرفته است

این مدرس زمین‌شناسی دانشگاه ایلام با اشاره به اینکه برای ایلام هیچ گونه کار پهنه‌بندی صورت نگرفته است، تصریح کرد: هنوز پهنه‌بندی علمی برای مناطق مختلف ایلام صورت نگرفته است که لزوم انجام این مهم ضرورت دارد.

کریمی با تاکید بر اینکه باید علمی عمل کنیم و تصمیم بگیریم و البته مسولین را ملزم کنیم که پای کار بیایند، اضافه کرد: ساخت و ساز مسولیت جان انسان‌ها را به همراه دارد و نباید فراموش کرد که مقوله بسیار مهمی است که خود مردم هم باید پای کار باشند.

تا وقتی که علم مبنای کارها نیست هیچ حادثه‌ای دور از انتظار نیست

وی ادامه داد: سازه باید کیفیت لازم را داشته باشد چرا که وقوع بلایای طبیعی لزوم این مهم را نمایان ساخته است به عنوان مثال سیل سال 94 در ایلام قابل پیش‌بینی بود .

این عضو هیات علمی زمین‌شناسی دانشگاه ایلام در پایان ابراز امیدواری کرد که روزی برسد علم تعیین کننده باشد و مبنا قرار گیرد.

دکتر «محمود عدالتی» عضو هیات علمی گروه عمران دانشگاه ایلام نیز در این نشست، با بیان اینکه یکی از عوامل مهم بروز خسارات در هنگام وقوع زلزله عدم شناخت مالکین ساختمان‌ها و کارفرمایان از عواقب خطرناک برخی سهل‌انگاری‌ها دانست و گفت: بی‌توجهی به برخی اصول سبب می شود تا هنگام احداث ساختمان، هزینه‌های دقیق و بجا برای استحکام بخشی و ایمن‌سازی ساختمان‌ها انجام نگیرد ، در زلزله اخیر استان کرمانشاه اکثر دیوارها فرو ریخت که یکی از دلایل آن عدم وجود نگهدارنده دیوار به اسکلت سازه بود که متاسفانه در سازه‌های ایلام نیز این موضوع رعایت نمی‌شود .

ناظران بخشی از مقررات ملی ساختمان را نادیده می‌گیرند

وی با اشاره به اینکه بخشی از خسارات بر عهده مالکان ساختمان‌هاست که نکات ایمنی را کامل رعایت نمی‌کنند، عنوان کرد: مالکین و سازنده‌های ساختمان‌ها اغلب کسی می‌خواهند که ناظر واقعی نباشد و با نادیده گرفتن بخشی از مقررات ملی ساختمان روند ساخت و ساز را برای آنها تسهیل نماید. البته در بخش طراحی هم مشکل داریم و نباید از یاد ببریم که در بخش سازه‌ای هم با مشکلاتی فراوانی مواجه هستیم .

عضو هیات علمی گروه عمران دانشگاه ایلام با بیان اینکه باید نظارت‌ها و اجرای دستورالعمل‌های فنی ساخت سازه به دقت انجام شود، تاکید کرد: در حوزه مقاوم سازی و بهسازی لرزه‌ای در کل دنیا تحقیقات گسترده‌ای انجام شده چرا که اهمیت این مهم در جریان ساخت یک بنا بسیار ویژه است .

ایلام در پهنه‌بندی خطر نسبی متوسط قرار گرفته است

عدالتی با اشاره به اینکه از نظر لرزه خیزی تمام استان ایلام در پهنه‌بندی خطر نسبی متوسط قرار گرفته است، بازنگری و ریزپهنه بندی را برای استان ضروری دانسته و باید مورد توجه مسئولین و پژوهشگران قرار گیرد.

ناظظران کوتاهی می‌کنند / مقاوم‌سازی ساختمان‌ها هزینه‌ی زیادی ندارد

این عضو هیئت علمی دانشگاه ادامه داد: یکی از ایراداتی که در حوزه ساخت و سازها وجود دارد این است که در بخش نظارتی کوتاهی زیاد دارد (به عنوان مثال عدم ناظر مقیم) و 99 درصد مرگ و میرهای زلزله به علت سهل انگاری و عدول از رعایت دقیق اصول فنی مهندسی در ساخت و سازهایی است که بشر به عنوان محل سکونت مورد استفاده قرار می‌دهد. در ساختمان‌های معمول در استان ایلام با احتساب منابع مالی بین 2 تا 5 درصد از هزینه مرسوم ساخت و ساز می‌توان آنها را در برابر زلزله مقاومسازی نمود .

بخش ساختمان متولی ندارد/ ورود افراد غیرمجاز به صنعت ساختمان

وی با تاکید بر اینکه متاسفانه بخش ساختمان در کشور متولی مشخصی ندارد و از همه مهم‌تر ورود افراد غیرمجاز به این بازار است، گفت: ما باید در هزینه کردن برای امنیت و ایمنی ساختمان‌ها جدی و مصمم باشیم، برخی از ساختارهای ضابطه ای در شهرداری ها گاهاً آسیب هستند (به عنوان نمونه ستون کوتاه در طبقه همکف). ما نباید طوری عمل کنیم که ساخت و سازهایمان به سمت نقشه دوم کشیده شود .

بی‌توجهی به سازه و افراد در توجه به معماری داخلی

این مدرس عمران دانشگاه ایلام با بیان اینکه از جمله ضعف‌هایی که در بخش ساختمان وجود دارد توجه بیش از حد به معماری داخلی ساختمان است تا مستحکم سازی آن (غفلت از اسکلت باربر اصلی سازه)، عنوان کرد: نقطه ضعف دیگری که در این بخش وجود دارد میزان کیفیت مصالح ساختمانی است که موسسه های استاندارد و تحقیقات بایستی در این مورد ورود جدی داشته باشند و باید توجه داشت که سازه و مصالح به کار رفته در آن باید همساز زلزله ساخته شود .

15 سال پیش صنعت ساختمان به دست گروه‌های غیر مرتبط رسید

عدالتی ادامه داد: حدودا 15 سال پیش صنعت ساختمان به دست گروه‌های غیر مرتبط رسید در حالی که کار باید به کاردان سپرده شود که در این راستا بخشی از مهارت‌های این حوزه به سازمان فنی و حرفه‌ای سپرده شد تا آموزش‌های لازم را به نیروهای شاغل در این بخش بدهد که متاسفانه در کشور این موضوع به صورت جدی دنبال نشد. با توجه به ایجاد اشتغال بالا در بخش صنعت ساختمان ملاحظاتی در این بخش لحاظ می شود که اغلب با ساخت و ساز مهندسی در تضاد است. صنایع و دستگاه‌های دیگری هم در این صنعت دخیل هستند که بایستی نظارت دقیق بر کیفیت محصولات آنها انجام گیرد (از جمله کارخانه های سیمان و ...).

سطح معلومات فنی از تیم‌های کاری ساختمانی خواسته نمی‌شود

وی با اشاره به اینکه در حال حاضر درجه‌بندی و سطح معلومات فنی از تیم‌های کاری ساختمانی خواسته نمی‌شود، یادآور شد: در سایر کشورها کسانی که در این صنعت دخیل هستند سطح یا گرید کاری برای آنها در نظر گرفته می‌شود که ما در کشورمان این گونه نیست، زیرا متولی مشخصی در صنعت ساختمان نداریم. باید توجه داشته باشیم که ساخت و ساز فقط عمران نیست. اگر به مردم اعلام شود که باید مسکن مقاوم بسازند در این صورت بایستی قوانین و مقررات ملی ساختمان و استاندارد 2800 را دقیق اجرا کرد و وام های مناسب با سود کم در اختیار آنها قرار داده شود که در کل به نفع دولت و مردم است و از منابع مالی کشور حراست می‌شود، در غیر این صورت باید آنها را از ساخت سرپناه بی کیفیت محروم ساخت که این امر امکان پذیر و عقلایی نیست زیرا سرپناه از ضروریات زندگی انسان ها است .

این عضو هیات علمی گروه عمران دانشگاه ایلام در پایان گفت: رسانه‌ها در حوزه ساخت و ساز به عامه مردم اطلاع رسانی کنند که برای اسکلت یا استخوان‌بندی ساختمان هزینه کنند و اطلاع رسانی شود که مردم برای ساخت و سازهای خود از مهندسین با تجربه و قانون‌مند استفاده کنند و به جد از نقشه‌های دوم پرهیز شود.

بیش از 95 درصد ساختمان‌های ایلام نقشه دومی هستند

دکتر «همایون شاوردی» عضو هیات علمی گروه عمران دانشگاه ایلام نیز در این نشست با تاکید بر اینکه هر جا که از اصول فنی و علمی استفاده کرده‌ایم هیچ اتفاقی نیفتاده است، اظهار کرد: دیده می‌شود که برای سبک سازی ساختمان متاسفانه برخی‌ها تخلف می‌کنند، برخی از مهندسین بار خسارت میلیاردی دیگران را بر عهده می‌گیرند.

وی با بیان اینکه بیش از 95 درصد ساختمان‌های ایلام نقشه دومی هستند، گفت: داده‌ها به درستی انجام نمی‌شوند که ما دیدم در مسکن مهر سرپل ذهاب هر جا اصول مهندسی به درستی اجرا شده بود مشکل نداشته‌ایم .

این عضو هیات علمی گروه عمران دانشگاه ایلام نیز در پایان گفت: اصول علمی و مبانی آیین‌نامه‌های فنی ساخت و ساز، اصل کار هستند و در کار باید به صورت دقیق رعایت شود .

یادآور می‌شود این گارکاه فنی تخصصی با ارائه پاور پوینت دکتر شاوردی در خصوص بررسی دقیق وضعیت سازه‌های تخریب شده مناطق زلزله‌زده استان کرمانشاه پایان یافت.